Sainctelette : Meer plaats voor voetgangers, fietsers en openbaar vervoer

2018 – …      Bruxelles-Stad, Molenbeek, Jette

Sainctelette-Ijzer is een van de meest onaantrekkelijke plaatsen in onze hoofdstad en een van de zwartste punten wat verkeersveiligheid betreft. Het was dus hoog tijd om de openbare ruimte er compleet te herdenken. Een jury van experten selecteerde het project van de Franse landschapsarchitecten Agence Ter, in samenwerking met het Brusselse architectenbureau Karbon en Arcadis, dat de kanaaloevers opnieuw met elkaar verbindt door een ‘brugplein’ met meer plaats voor voetgangers, fietsers en openbaar vervoer. Sainctelette-Ijzer is een van de meest onaantrekkelijke plaatsen in onze hoofdstad en een van de zwartste punten wat verkeersveiligheid betreft. Hoog tijd dus om de openbare ruimte er compleet te herdenken. Een jury van experten selecteerde het project van de Franse landschapsarchitecten Agence Ter, in samenwerking met het Brusselse architectenbureau Karbon en Arcadis, dat de kanaaloevers opnieuw met elkaar verbindt door een ‘brugplein’ met meer plaats voor voetgangers, fietsers en openbaar vervoer. Sainctelette-IJzer zal in de toekomst evolueren van een kruispunt naar een ontmoetingsruimte. Het autoverkeer blijft op twee baanvakken langs beide kanten, maar wordt naar het midden getrokken zodat er meer plaats komt aan de zijkanten om een echte ontmoetingsruimte aan te leggen.

Sainctelette is een belangrijk verkeersknooppunt in onze hoofdstad. Het ligt op de kruising van het kanaal en de Leopold ll-laan. Het verbindt de twee kanaaloevers, het historische stadscentrum en de nieuwe wijken langs het kanaal in Molenbeek en geeft een monumentaal zicht in beide richtingen van het kanaal. Het is een strategisch kruispunt, zowel voor het autoverkeer, fietsers, maar ook voor het openbaar vervoer. Duizenden Brusselaars, pendelaars en bezoekers kruisen dagelijks deze plaats. Doorheen de jaren is het echter een banaal kruispunt voor auto’s geworden, compleet overbelast en vervuild. Een plek die Brusselaars en bezoekers het liefst mijden.

Meer plaats voor voetgangers en fietsers

Dit project past volledig binnen de filosofie om een deel van de ruimte die automobilisten vandaag innemen terug te geven aan voetgangers en fietsers en om de doorstroming van het openbaar vervoer te verbeteren.

Het ontwerp behoudt de bestaande capaciteit voor het autoverkeer, maar hertekent de rijstroken en breedte ervan. Prioriteit is om het verkeer buiten de wijken te houden. De doorstroming tussen de Handelskaai en de Diksmuidelaan vereenvoudigt doordat het verboden wordt om vanuit de Diksmuidelaan richting het Ijzerplein af te slaan. Deze maatregel maakt het mogelijk een echt tramstation aan te leggen tussen het Maximiliaanpark, het metrostation Ijzer en de promenade op de Diksmuidelaan.

Aan de kant van het Kaaitheater, richting Molenbeek, zullen tram en bus in eigen bedding rijden. Voor voetgangers komen er grote wandelzones en oversteekplaatsen met op elkaar afgestemde verkeerslichten. Ook het comfort en de veiligheid van de fietsers staan centraal in dit project. Er komen okerkleurige afgescheiden fietspaden in de hele zone en oversteekplaatsen met op elkaar afgestemde verkeerslichten. Deze veilige fietspaden sluiten aan op het netwerk van afgescheiden fietspaden langs de hele Kleine Ring en kruisen met de verbinding voor voetgangers en fietsers onder de brug.

Architectuurwedstrijd en winnend ontwerp

In de zomer van 2017 werd een ontwerpwedstrijd uitgeschreven voor een kwaliteitsvolle architecturale heraanleg van de zone tussen Sainctelette en Ijzer. Acht studiebureaus dienden een kandidatuur in waarvan er 5 werden aangeduid om hun schetsen af te werken. Een jury van experten onder leiding van de Brusselse Bouwmeester koos de architectenbureaus AgenceTer – Karbon – Arcadis als winnaar van de wedstrijd. Minister-President Rudi Vervoort en Brussels Minister van Openbare Werken Pascal Smet volgden dit advies.

Een brugplein en verschillende ontmoetingspleintjes

Het brugplein

Blikvanger van het project is de aanleg een ‘brugplein’ op een plaats die vandaag enkel gericht is op autoverkeer. Het gaat om een gedeelde ruimte die de twee kanaaloevers verbindt met homogene materialen, modern stadsmeubilair, nieuwe verlichting en meer bomen en struiken. Een minimum aan hoogteverschillen in de zone zorgt voor coherentie van het nieuwe plein.

Concreet blijven de bestaande bruggen behouden. Voor de aanleg van het ‘brugplein’ wordt de beschikbare ruimte voor voetgangers en fietsers vergroot door de buitenzijden van de bestaande bruggen te verbreden door twee (lichte) voetgangersbruggen toe te voegen. Door het plein uit te breiden en aan te sluiten op de gevels ontstaan er twee nieuwe ruimtes. De vier standbeelden op de brug markeren voortaan niet langer de omtrek van de brug, maar geven de centrale positie van het ‘brugplein’ aan en benadrukken hoe groot de brug eigenlijk is.

Voor de nieuwe voetgangersbruggen naast de twee bestaande bruggen worden dezelfde materialen gebruikt om het gevoel te creëren dat het plein het kanaal overspant. Op die manier zal de brug niet langer een flessenhals voor voetgangers en fietsers zijn, maar een stedelijk balkon of een ontmoetingsplaats.

De pleintjes

Drie zones krijgen elk hun eigen identiteit:

1. De pleintjes langs het kanaal

Aan de westkant van het kanaal (Molenbeek), vertakt het ‘brugplein’ in meerdere pleintjes. Aan de kant van de Koolmijnenkaai zullen nieuwe woningen, kantoren en de activiteiten van het toekomstige gebouw Dockside leven brengen op een pleintje met groen. Er kunnen terrasjes komen en het kan een plaats zijn om even op adem te komen. Dit pleintje zal onderdeel zijn van de groene promenade, die Molenbeek verbindt met de andere oever van het kanaal.

Aan de andere kant, wordt de as van de Havenlaan verplaatst waardoor de pleintjes langs het kanaal vergroten. Het centraal pleintje loopt af in de richting van het water en wordt op die manier een nieuw balkon aan het water. Het monument van de kanaalbouwers blijft behouden op zijn huidige locatie. Vanaf het pleintje aan de Materialenkaai is er een goed zicht om te genieten van het panorama van de haven, het Becodok en de nieuwe gevel van Kanal. De lichte helling nodigt uit om af te dalen naar het park. Het project integreert de toekomstige fietserspassage die onder de brug zal komen.

2. Stedelijk voorplein

De ruimte van het Saincteletteplein wordt hertekend om de architectuur van de gebouwen errond opnieuw in de kijker te zetten en een kwalitatieve ontmoetingsplek te creëren. De ongebruikte middenberm wordt versmald om plaats te maken op de laterale zones, die groter worden en waar in de toekomst activiteiten van Kanal en het Kaaitheater kunnen plaatvinden.

Concreet komt er een breed voorplein voor de iconische gevels van Kanal en het Kaaitheater. De vloerbedekking zal de binnenkant van Kanal met de buitenruimte verbinden. Het vloermotief strekt zich uit langs de gevels tussen de Akenkaai en het Maximiliaanpark. Het groene voorplein wordt een echte promenade die inspeelt op de dagelijkse noden van de buurt en zal verschillende activiteiten kunnen herbergen. Het pleintje behoudt een open perspectief naar de verschillende omliggende wijken. De open ruimte, het stadsmeubilair, de nieuwe verlichting en homogene materialen zorgen voor een uitnodigend plein met een open perspectief op de verschillende omliggende wijken en geschikt voor alle soorten activiteiten.

3. Het Ijzerplein

Het Ijzerplein krijgt een nieuwe look dankzij de verlenging van de promenade met bomen op de Handelskaai en het voorplein van het Maximiliaanpark.

Aan de kant van het centrum maakt een wijziging in het wegprofiel het mogelijk om de promenade met bomen te verlengen en de tramhalte te verplaatsen. Er komt zo meer ruimte om te wandelen, terrasjes te doen, te wachten op de tram of zelfs petanque te spelen onder de platanen.

Aan de kant van het Maximiliaanpark komt er dankzij de herinrichting van het IJzerplein veel ruimte vrij tussen de Boudewijnlaan en de Antwerpselaan. De promenade wordt verlengd tot aan het Maximiliaanpark en de oversteek wordt makkelijker en veiliger gemaakt. Het voorplein van het Maximiliaanpark krijgt een nieuwe look en wordt een herkenningspunt om af te spreken om het park, het plein of het museum te bezoeken. Het ontwerp herneemt materialen van het park en van het plein. De keuze van groen volgt de logica van het park. De bodem zal mineraal zijn, net zoals op het Saincteletteplein. In lijn met de fonteinen in het park komen er waterverstuivers.